Αθήνα, 30 Οκτωβρίου 2017

 

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Θέμα: «Οι παρατηρήσεις – προτάσεις του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο για τον Σωφρονιστικό Κώδικα».

Το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ), αναγνωρισμένη μη κυβερνητική οργάνωση εθελοντικού χαρακτήρα που εργάζεται για την κατοχύρωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών και την ίση μεταχείριση για την τρανς κοινότητα, με το παρόν δελτίο τύπου, καταθέτει τις παρατηρήσεις του στο υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τον Σωφρονιστικό Κώδικα[1], κυρίως υπό την οπτική των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των τρανς και ίντερσεξ ανθρώπων.

Οι παρατηρήσεις – προτάσεις μας κατατίθενται σε συνέχεια και παλαιότερων προτάσεων που από τον Ιανουάριο του 2013 είχαμε καταθέσει όταν πάλι είχαν έρθει στο κατώφλι του Κοινοβουλίου σχετικές διατάξεις αναθεώρησής του[2], αλλά και της εν γένει δραστηριοποίησής μας σε θέματα τρανς φυλακισμένων[3].

Συγκεκριμένα και κατ’ άρθρον:

Άρθρο 3 – Ισότητα στην μεταχείριση κρατουμένων:

Με ικανοποίηση διαπιστώνουμε ότι γίνεται δεκτή η πρόταση που από παλαιότερα είχαμε κάνει για την πρόσθεση στο πεδίο απαγόρευσης διακριτικής μεταχείρισης, του σεξουαλικού προσανατολισμού, της ταυτότητας φύλου και των χαρακτηριστικών φύλου (Παράγραφος 1 του Άρθρου 3).

Ωστόσο, στην παράγραφο που αναφέρεται στις ειδικές ανάγκες (Παράγραφος 3 του ιδίου Άρθρου), θεωρούμε ότι καλό είναι να προστεθεί πέραν των λόγων τις σίτισης, των θρησκευτικών καθηκόντων ή λόγων υγείας, και η ένδυση καθώς η έννοια της ταυτότητας φύλου. Προτείνουμε την ακόλουθη αναδιατύπωση: «3. Ειδικές ανάγκες θεωρούνται, μεταξύ άλλων, οι σχετικές με τη διατροφή, την άσκηση θρησκευτικών καθηκόντων, την ένδυση ή υπόδηση σχετική με την ταυτότητα φύλου, την άσκηση επαγγελματικής ή επιστημονικής δραστηριότητας, την πρόσβαση σε υπηρεσίες του καταστήματος κράτησης για ΑμΕΑ και τον διαχωρισμό των ευάλωτων κρατουμένων από άλλους κρατουμένους.»

Άρθρο 4Α – Αίτηση για δίκαιη ικανοποίηση:

Προτείνουμε στην Παράγραφο 2 την δραστική μείωση ή και μηδενισμό του παραβόλου υπέρ του Δημοσίου που τίθεται στα 200 ευρώ, καθώς και στην Παράγραφο 5 να μειωθεί το εξοντωτικό του τριπλασίου ή και πενταπλασίου.

Άρθρο 5 – Συμμετοχή κρατουμένων στην καθημερινή λειτουργία των καταστημάτων κράτησης:

Ενώ κατά το Άρθρο 2, Παράγραφος 2  του Σχεδίου Νόμου ορίζεται ότι: «δεν περιορίζεται κανένα άλλο ατομικό δικαίωμα των κρατουμένων εκτός από το δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία», στο Άρθρο 5 αναφέρεται: «Στον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας των καταστημάτων κράτησης καθορίζονται οι όροι, οι προϋποθέσεις και η διαδικασία έκφρασης γνώμης των κρατουμένων σε ζητήματα που αφορούν την καθημερινή λειτουργία των καταστημάτων και συγκεκριμένα το προσφερόμενο συσσίτιο, τις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, τις δραστηριότητες δημιουργικής αξιοποίησης του χρόνου κράτησης, την τηλεφωνική επικοινωνία και τη διαμόρφωση των χώρων διεξαγωγής των επισκεπτηρίων». Τούτο εκτός του ότι είναι σχήμα οξύμωρο, παραβιάζει ατομικά δικαιώματα των κρατουμένων και αποτελεί απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.

Άρθρο 6  – Κεντρικό Επιστημονικό Συμβούλιο Φυλακών:

Παρ’ ότι θεωρούμε θετικό το γεγονός ότι στο Επιστημονικό Συμβούλιο προστίθενται δύο μέλη ΔΕΠ με γνωστικό αντικείμενο «τη σωφρονιστική ή την εγκληματολογία ή το ποινικό δίκαιο ή τα ανθρώπινα δικαιώματα» (Παράγραφος 2), προτείνουμε το ένα εκ των δύο να έχει οπωσδήποτε αντικείμενο τα ανθρώπινα δικαιώματα (καθώς η διατύπωση μέσω διαζεύξεων επιτρέπει κανένα εκ των δύο να μην έχει), ενώ ενδεχομένως θα πρέπει να εξεταστεί το Συμβούλιο αυτό, να καταρτιστεί ως Ανεξάρτητη Αρχή.

Άρθρο 7 – Κεντρική Επιτροπή Μεταγωγών:

Στο Άρθρο αυτό θεωρούμε αναγκαίες προβλέψεις για προηγούμενη ακρόαση του προσώπου, δυνατότητα προσφυγής σε εύλογο χρόνο έναντι δικαστηρίου ενώ «αιτήματα παραμονής ή μεταγωγής κρατουμένων οι οποίοι έχουν μεταχθεί για δικονομικούς ή συναφείς λόγους και επικαλούνται λόγους προσωπικούς, οικογενειακούς, εργασίας ή απασχόλησης, εκπαιδευτικούς και συναφείς καθώς και σχετικούς με την παρακολούθηση εγκεκριμένων θεραπευτικών προγραμμάτων, που υποβάλλονται πριν την επαναμεταγωγή τους δεν διαβιβάζονται στην ΚΕΜ και τίθενται στο αρχείο ως νόμω αβάσιμα». Θεωρούμε ότι πρακτικές όπως αυτές παραβιάζουν το Άρθρο 13 της ΕΣΔΑ για το δικαίωμα σε πραγματική προσφυγή.

Άρθρο 8 – Συμβούλιο καταστήματος κράτησης:

Στην παράγραφο 4, σημεία β) και ε) ορίζεται ότι το Συμβούλιο καταστήματος κράτησης «εξετάζει αναφορές κρατουμένων σε περιπτώσεις παράνομων ενεργειών σε βάρος τους ή παράνομων εντολών άλλων οργάνων του καταστήματος» καθώς και αποφασίζει για τις μεταγωγές αντιστοίχως, χωρίς όμως να δίνεται εγγύηση ανεξαρτησίας και αμεροληψίας, αφού το συμβούλιο αυτό στην ουσία προέρχεται από το ίδιο το κατάστημα κράτησης. Η ρύθμιση αυτή απέχει μακράν των ευρωπαϊκών στάνταρντς όπως έχουν οριστεί από το Συμβούλιο της Ευρώπης.

Άρθρο 11 – Διάκριση και διαχωρισμός κρατουμένων:

Θεωρούμε ιδιαίτερα θετικό το γεγονός ότι γίνεται δεκτή παλαιότερη πρότασή μας, ώστε στον διαχωρισμό κρατουμένων, στην Παράγραφο 3, προστίθεται στις «πραγματικές καταστάσεις» η ταυτότητα ή τα χαρακτηριστικά φύλου (αναφέρεται: «3. Η πραγματική κατάσταση αφορά ιδίως την ταυτότητα ή τα χαρακτηριστικά του φύλου, την ηλικία, την οικογενειακή κατάσταση […]», ωστόσο στο σημείο θ) έχουμε αναφορά σε «κρατουμένους με ιδιαιτερότητες σεξουαλικού προσανατολισμού», το οποίο σαφώς πρέπει να αλλάξει καθώς η λέξη «ιδιαιτερότητες» συνδέεται με στιγματισμό, και προτείνουμε την αναδιατύπωση: «κρατούμενους που δεν αυτοπροσδιορίζονται ή δεν εντάσσονται εντός του διπόλου άντρας-γυναίκα ή πρόσωπα που τα ίδια κατά δήλωσή τους είναι ευάλωτα λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού, της ταυτότητας ή των χαρακτηριστικών φύλου τους».

Ακόμη, στην Παράγραφο 6, σημείο γ) συμπεριλαμβάνονται στην ίδια κατηγορία οι άνθρωποι που είναι ευάλωτοι λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού τους (εδώ σαφέστατα πρέπει να προστεθεί και η ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά φύλου), μαζί με τους κρατούμενους ή υπόδικους για αδικήματα προσβολής γενετήσιας ελευθερίας. Τούτο θεωρούμε ότι ουσιαστικά αλλά και σημειολογικά είναι λανθασμένη η ταυτόχρονη συμπερίληψη των ευάλωτων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού που άλλους κρατούμενους που έχουν διαπράξει αδικήματα προσβολής γενετήσιας ελευθερίας. Πρέπει οπωσδήποτε να διαχωριστούμε, ενώ επαναλαμβάνουμε πρέπει να προστεθούν η ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά φύλου.

Άρθρο 12 – Ειδικές ρυθμίσεις για κρατούμενους ανήλικους και νεαρούς ενήλικους:

Η φράση «κρατούμενοι και των δύο φύλων» προτείνουμε να αλλάξει σε ««Κρατούμενοι ανεξαρτήτως φύλου και ταυτότητας ή έκφρασης φύλου», ενώ στην Παράγραφο 4, πλην «των ενδιαφερόντων του φύλου τους» πρέπει να προστεθεί και «ή της ταυτότητας φύλου τους». Γενικότερα, όσον αφορά το παρόν Σχέδιο Νόμου, καλό θα είναι όπου υπάρχει αναφορά στο φύλο, τούτο να μην γίνεται μέσω αναφορών σε δυϊσμό των φύλων.

Άρθρο 13 – Ειδικές ρυθμίσεις για κρατούμενες γυναίκες και κρατούμενους γονείς:

Στο Άρθρο αυτό θεωρούμε ότι εμβόλιμα ανάμεσα στις Παραγράφους 2 και 3 είναι δόκιμο να προστεθεί Παράγραφος ως ακολούθως: «3Α. Τα πρόσωπα που είναι κρατούμενα και βρίσκονται με την ελεύθερη βούλησή τους σε διαδικασία ιατρικού επαναπροσδιορισμού του φύλου τους, παρακολουθούνται εάν το ζητήσουν μετά από αίτημά τους από σχετικό γιατρό ενδοκρινολόγο καθώς και ψυχολόγο ώστε να τυγχάνουν ειδικής φροντίδας υγείας, συμπεριλαμβανομένης της χειρουργικής διαδικασίας επαναπροσδιορισμού φύλου όταν επιλέγεται ελεύθερα και η οποία καλύπτεται ασφαλιστικά».

Άρθρο 19 – Χώροι διαβίωσης των κρατουμένων:

Δεν μπορεί να νοούνται ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης σε φυλακές αυτές που όπως αναφέρεται: «Σε εξαιρετικές περιπτώσεις η επιφάνεια αυτή μπορεί να περιορίζεται στα 3 τ.μ.».

Άρθρο 21 – Διαδικασία εισαγωγής:

Προτείνουμε κατά τη διαδικασία εισαγωγής το κρατούμενο πρόσωπο να έχει τη δυνατότητα εφόσον επιθυμεί να το δηλώσει της καταγραφής πέραν των στοιχείων ταυτότητας, του κοινωνικού του φύλου, καθ’ εφαρμογήν των συστάσεων του Συνηγόρου του Πολίτη[4]. Συγκεκριμένα, μετά το Άρθρο 2, το ακόλουθο: «Κάθε πρόσωπο έχει τη δυνατότητα εφόσον το επιθυμεί της καταγραφής πλην των στοιχείων ταυτότητας, του μικρού ονόματος και του φύλου που συνάδει με την ταυτότητας φύλου του. Περαιτέρω τα κρατούμενα αυτά πρόσωπο προσφωνούνται από τους σωφρονιστικού υπαλλήλους με το όνομα αυτό και απαγορεύεται κάθε διάκριση ή απομείωση της προσωπικότητας με βάση την έκφραση ή ταυτότητα φύλου τους».

Επιπλέον στην Παράγραφο 7 που αφορά τη σωματική έρευνα, κατ’ αρχήν θεωρούμε ότι παραβιάζει τα ατομικά δικαιώματα των κρατουμένων όταν τίθεται στη γενικότητά της. Θεωρούμε ότι πρέπει να συνοδεύεται, όταν και μόνον όταν κρίνεται αναγκαία, από αιτιολόγηση της χρείας αυτής ώστε να μην είναι δυσανάλογη πράξη και να μην εμπίπτει στην απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση του κρατουμένου (Άρθρο 3 ΕΣΔΑ)[5]. Επιπλέον, προτείνουμε την πρόθεση στοιχείου ως ακολούθως: «Στις περιπτώσεις που το πρόσωπο έχει δηλώσει επιθυμία καταγραφής και σε σχέση με την ταυτότητα φύλου του, εάν το ζητήσει η σωματική έρευνα διενεργείται από πρόσωπο του ιδίου κοινωνικού φύλου».

Άρθρο 26 – Ενδυμασία και κλινοστρωμνή:

Θεωρούμε θετική την αναφορά στην Παράγραφο 4 σε απαγόρευση ειδών  που αποτυπώνουν μηνύματα ή σύμβολα προσβλητικά για άτομα και ομάδες λόγω, ανάμεσα στα υπόλοιπα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου ή χαρακτηριστικών φύλου. Ωστόσο, θα ήταν δόκιμο σε προηγούμενη παράγραφο να προστεθεί στοιχείο ως ακολούθως: «Εάν το πρόσωπο το ζητήσει, η διεύθυνση του καταστήματος χορηγεί ενδυμασία που να αναλογεί και να συνάδει με την ταυτότητα φύλου του».

Άρθρο 27 – Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη:

Εναλλακτικά της προσθήκης στο Άρθρο 13, όπως προτείναμε για ιατρική φροντίδα σε κρατούμενα πρόσωπα που βρίσκονται σε διαδικασία ιατρικού επαναπροσδιορισμού φύλου, θα μπορούσε να προστεθεί εδώ αυτή η διάταξη.

Άρθρο 33 – Εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση:

Στο Άρθρο αυτό, θεωρούμε δόκιμο να προστεθεί μέριμνα για πρόσωπα που λόγω της ταυτότητας φύλου τους στο παρελθόν είχαν βιώσει περιορισμένη πρόσβαση, διακρίσεις η αποκλεισμούς από τον χώρο της εργασίας. Συγκεκριμένα προτείνουμε την ακόλουθη προσθήκη: «Ειδική μέριμνα λαμβάνεται για τα πρόσωπα που κατά το Άρθρο 21 καταγράφουν πλην των στοιχείων ταυτότητας και το κοινωνικό τους φύλο, για την εκπαίδευση και την επαγγελματική τους κατάρτιση χωρίς διακρίσεις».

Άρθρο 38 – Καθορισμός εργασίας και απασχόλησης:

Στην Παράγραφο 1 αναφέρεται: «Η διοίκηση υποχρεούται να οργανώνει προγράμματα και να παρέχει θέσεις εργασίας […]με ιδιαίτερη μέριμνα για τις γυναίκες, τους ανηλίκους […]». Προτείνουμε να προστεθεί η ιδιαίτερη αυτή μέριμνα να αφορά και τα διεμφυλικά πρόσωπα.

Άρθρο 63 – Μέτρα τάξης, προστασίας και ασφάλειας:

Στην παράγραφο 7 του παρόντος Άρθρου, αναφέρεται ότι όλα τα προβλεπόμενα μέτρα «δεν αποτελούν τιμωρία» του κρατούμενου. Ωστόσο προβλέπονται στις προηγούμενες παραγράφους μία σειρά μέτρων που περιορίζουν τα ατομικά δικαιώματα των κρατουμένων, που όπως αναφέρεται στο Άρθρο 2 αυτά πρέπει να αφορούν μόνο το δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία (επί παραδείγματι προβλέπεται ακόμη και η διακοπή διεξαγομένων εργασιών όπως πχ στην εκπαίδευση ή άλλων). Τούτο παραβιάζει ασφαλέστατα τα ατομικά δικαιώματα των κρατουμένων (και συγκεκριμένα το Άρθρο 3 της ΕΣΔΑ) και εκτός αυτού μόνο να παροξύνουν τα προβλήματα στις φυλακές μπορούν.

Άρθρο 66 – Πειθαρχικά παραπτώματα:

Θεωρούμε ιδιαίτερα θετική την αναφορά στην Παράγραφο 2, σημείο δ) σε «Απειλή ή άσκηση σωματικής ή ψυχολογικής βίας κατά συγκρατουμένου, ιδίως με συνεχή σκληρή συμπεριφορά που εκδηλώνεται λόγω […]σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου», καθώς στο παρελθόν έχουμε επισημάνει πάμπολλες φορές τις απειλές ή και την χρήση βίας απέναντι σε τρανς κρατούμενα πρόσωπα, ωστόσο εάν δεν αλλάξουν οι σχετικές παράγραφοι του Άρθρου 63, τούτο παραμένει κενό γράμμα.

Άρθρο 70 – Λόγοι μεταγωγής:

Στο σημείο δ) θεωρούμε στους λόγους υγείας να προστεθεί και η μεταγωγή κρατούμενου προσώπου για λόγους ιατρικής παρακολούθησης που σχετίζεται με ιατρικό επαναπροσδιορισμό φύλου εφόσον τούτο επιλέγεται ελεύθερα από το πρόσωπο.

Άρθρο 80 – Μέριμνα Πολιτεία για τους Απολυόμενους:

Προτείνουμε ιδιαίτερη αναφορά σε πρόσωπα που λόγω αποκλεισμών ιδίως αυτών που βάση έχουν το φύλο, τη φυλή, το χρώμα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα ή τα χαρακτηριστικά φύλου, την εθνική ή εθνοτική καταγωγή, τη θρησκεία, να υπάρχει ειδική μέριμνα και κάθε δυνατή ενημέρωση που αφορά στην εξεύρεση εργασίας και στα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης και προσανατολισμού.

Επίσης θα πρέπει να επισημάνουμε ότι υπάρχουν άρθρα του παρόντος σχεδίου νόμου που αναφέρονται σε αιτούντες διεθνούς προστασίας, παρ’ όλο που κατ’ εφαρμογήν της ενωσιακής νομοθεσίας και όπως έχει τονιστεί σε έκθεση της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, πρέπει να αποφεύγονται τα μέτρα κράτησης για τα πρόσωπα που αιτούνται διεθνούς προστασίας.

Ακόμη, στο πλαίσιο εφαρμογής καλών πρακτικών όσον αφορά τα τρανς πρόσωπα που βρίσκονται σε θέση κράτησης ή είναι φυλακισμένα, προτείνουμε να εξεταστούν από το αρμόδιο Υπουργείο οι καλές πρακτικές που ακολουθούνται ήδη στην Μάλτα, τόσο αναφορικά με τον διαχωρισμό κρατουμένων και συνεπακόλουθες ρυθμίσεις που αφορούν την ένδυση, την υγεία και άλλα, όσο την απαραίτητη εκπαίδευση του σωφρονιστικού προσωπικού σε θέματα ταυτότητας φύλου[6].

Κλείνοντας, θα πρέπει να επισημάνουμε πέραν των διατυπωμένων παρατηρήσεων – προτάσεών μας, ότι διατηρείται η φιλοσοφία της κράτησης των προσώπων που είναι τοξικοεξαρτημένα έναντι των ενδεδειγμένων πρακτικών θεραπευτικής φροντίδας πράγμα που σαφώς αντίκειται στις ανάγκες των προσώπων αυτών και στην φιλοσοφία αποσυμφόρησης των φυλακών.

.

ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΌ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΔΙΕΜΦΥΛΙΚΩΝ

ΣΥΓΓΡΟΥ 29, 1ος ΟΡΟΦΟΣ, ΑΘΗΝΑ, 11743

Τηλ. 210.9210697

Ώρες γραφείου: Δευτέρα έως Παρασκευή

09.00-14.00 & 17.00-20.00

http://www.transgender-association.gr/

transgender.support.association@gmail.com

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ – ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ:

[1] Σχέδιο Νόμου υπό διαβούλευση για τον Σωφρονιστικό Κώδικα: http://www.opengov.gr/ministryofjustice/?p=8630.

[2] Δελτίο Τύπου Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών, 21.1.2013, «Οι παρατηρήσεις του ΣΥΔ για τον νέο Σωφρονιστικό Κώδικα»: https://transgendersupportassociation.wordpress.com/2013/01/28/%ce%bf%ce%b9-%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%b1%cf%84%ce%b7%cf%81%ce%ae%cf%83%ce%b5%ce%b9%cf%82-%cf%84%ce%bf%cf%85-%cf%83%cf%89%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b5%ce%af%ce%bf%cf%85-%cf%85%cf%80%ce%bf%cf%83%cf%84/.

[3] Βλέπε επί παραδείγματι σχετικό δημοσίευμα: «Φυλακές Κέρκυρας και τρανς άνθρωποι»: http://t-zine.gr/fylakes-kerkyras-ke-trans-anthropi/, καθώς και σχετικό δελτίο τύπου της 21ης Ιανουαρίου «22 Ιανουαρίου: Διεθνής Ημέρα Δράσης και Αλληλεγγύης προς του Τρανς Φυλακισμένους»: https://transgendersupportassociation.wordpress.com/2017/01/21/%ce%b4%ce%b5%ce%bb%cf%84%ce%b9%ce%bf-%cf%84%cf%85%cf%80%ce%bf%cf%85-22-%ce%b9%ce%b1%ce%bd%ce%bf%cf%85%ce%b1%cf%81%ce%af%ce%bf%cf%85-%ce%b4%ce%b9%ce%b5%ce%b8%ce%bd%ce%ae%cf%82-%ce%b7%ce%bc/.

[4] Οδηγός Διαφορετικότητας του Συνηγόρου του Πολίτη: https://www.synigoros.gr/resources/web.pdf.

[5] Βλέπε σχετική Σύσταση Rec2006(2) της Επιτροπής των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, σημείο 54.1 Search and Controls, έως 54.10: http://www.refworld.org/docid/43f3134810.html.

[6] Βλέπε σχετικό δημοσίευμα των Times of Malta: http://t-zine.gr/malta-nees-politikes-gia-tous-trans-fylakismenous-stin-chora/